Yeni bir bilginin ne zaman öğretilmesi gerektiği önemli bir konu olmaktadır. Öğrenmek nedir sorusu kadar öğrenmenin ne zaman olması gerektiği soru da merak edilmektedir. Çünkü belirli zamanlarda öğrenilen bilgilerin hatırlanması daha kolaydır. Şöyle düşünelim: Herhangi bir zaman aralığında insan beyninin bilgi alması ve ihtiyaç duyulduğunda o bilgiyi çağırması daha kolay ise bu zaman dilimini bulmak ve bu zamanda bilgiyi öğrenmek daha makul olacaktır. O halde bu zaman dilimi nedir? Genellikle yeni bir bilgi öğrendiğimizde ilk öğrenenlerin daha çabuk hatırlandığını görmekteyiz. Hatırlama konusunda en iyi ikinci olan ise son öğrenilenlerdir. Herhangi bir olayın ortasında olanları ise en az hatırlama eğilimine sahip olmaktayız.

Öğrenmek Nedir? İlklik-Sonluk Etkisi

Öğrenmek öyle bir kavramdır ki öğrenmeyi öğrenme kavramı için bile stratejik yaklaşmak gerekmektedir. İlklik-sonluk etkisi, eski zamanlarda farkına varılan bir durumdur. Bu etki konusunda yapılan ilk çalışmaların tarihi 1880’lerdir. Ancak bu durumun neden böyle olduğuna dair açıklamalar ise daha yakın tarihli çalışmalar ile mümkün hale gelmiştir. Öğrenmek nedir sorusuna yönelik çalışmalar öğrenmenin nasıl gerçekleştiğini dahi açıklamayı başarmıştır. Herhangi bir konu hakkında yeni bir şey öğrendiğimizde bu konuya ilişkin yeni maddeler belleğimizde yer tutmaktadır. Bu bilgiler bellek kapasitesinin içerisindedir. Bu nedenle bu bilgileri daha çabuk hatırlamaktayız. Muhtemelen bu bilgiler semantik yani anlamsal bellekte saklanmaktadır.

Peki, Bilgilerin Bir Kısmı Neden Kaybolur?

Yeni bir bilgi edinildiğinde belleğin bir kapasitesi bulunduğu için bazı bilgiler kaybolmaktadır. Bu bilgiler genellikle tekrar edilmeyerek bellekteki yerini zayıf duruma düşüren bilgilerdir. İlklik-sonluk etkisi grafiksel olarak incelendiğinde ilk zamanda öğrenme seviyesinin çok yüksek olduğu, ortalarda bunun azaldığı görülmektedir. Sonlara doğru tekrar öğrenme düzeyi artmaktadır. Bu grafiğe göre, herhangi bir sürede edinilen bilgiler aynı zamanda hatırlamayı da etkilemektedir. Yani ilk ve son öğrenilenler diğerlerine göre daha kolay bir şekilde hatırlanmaktadır.

Grafiğe göre eğrinin ortasında kalan ve hatırlamanın en zor olduğu kısım ‘aksama süresi’ olarak adlandırılmaktadır. Bu alan, hafızada yeni bilginin tutulma eyleminin gerçekleşmediği bir zaman dilimi değildir. Sadece bu zaman dilimindeyken öğrenilen herhangi bir bilginin hatırlanma seviyesi oldukça düşüktür. Öğrenmek nedir sorusu cevaplanırken aksama süresi dikkate alınmalıdır. Bu durumda öğrenme eylemi daha verimli gerçekleşebilir.

David A.Sousa tarafından yazılan ve Aba Yayın tarafından satışa sunulan ‘Beyin Matematiği Nasıl Öğrenir?’ kitabına ulaşmak için Google Play Store’u ziyaret edebilirsiniz.