İnsan hayatının ilk 3 yılında kendini göstermeye başlayan otizm, günümüzde sıklıkla rastlanan nörolojik bozukluklardan biri olarak kendini göstermektedir. Otizm spektrum bozukluğu tedavisi ile bu nörolojik rahatsızlık en az seviyeye indirgenmektedir. Otizmli çocuklar özellikle çevreleriyle temas kurmada ve iletişim sağlamada çeşitli problemlerle karşı karşıya kalmaktadır. Ancak bu tarz rahatsızlığı olan bireyler erken tanı ve yapılan rehabilitasyon tedavileri ile topluma kazandırılmaktadır. Herhangi bir ilaç tedavisi ya da ameliyat gibi tedavi seçenekleri bulunmayan bu rahatsızlıkta, rehabilitasyon süreci oldukça önemlidir.
Otizm nedir sorusu çoğu aile tarafından gündeme getirilen bir durumdur. Otizm, erken çocukluk döneminde kendini gösteren ve riskli bir gelişimsel bozukluk olarak tabir edilmektedir. Bu rahatsızlıkta oturma, yürüme gibi eylemlerde ve boy uzaması ya da kilo alımı durumlarında herhangi bir sıkıntı yaşanmamaktadır. Yani diğer normal çocuklardan farklı bir durum söz konusu değildir. Bu durumun aksine görünüşleri gayet sağlıklı ve dinçtir. Otizm spektrum bozukluğu tedavisi baş çevresi diğer çocuklara nazaran daha geniş olanlar üzerinde de uygulanmaktadır.
Bu rahatsızlıkta esas olan durum, çocukların sosyal etkileşime anında cevap verememesi ve iletişime zarar veren hareketlerinin bulunması yer almaktadır. Bu kişilerin ilgi alanları sınırlıdır ve sürekli kendini tekrarlayan davranışları bulunmaktadır. Bazı çocuklarda otizm 1 yaşından önce kendini gösterirken, bazılarında ise doğumdan sonra davranışlarda meydana gelen gerilemeler ile kendini göstermektedir. Uzmanlara göre otizmin nedeni, beynin yapısını ve işleyişini etkileyen sinir sistemlerinde meydana gelen sorunlardan kaynaklı olmaktadır.
Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavisi ve Otizmin Nedenleri
Günümüz teknoloji dünyasında dahi otizmin neden kaynaklandığı henüz tam olarak tespit edilmemiştir. Genetik bozukluklar başta olmak üzere nedeninin çevresel faktörlere bağlı olduğunu savunan uzmanlar bulunmaktadır. Doğum esnasında yaşanan komplikasyonlar ya da viral enfeksiyonlarda otizmi tetikleyen nedenler arasında yer almaktadır. Ancak halen daha bunların hiçbiri ispatlanmış tespitler arasında bulunmamaktadır.
Beyin fonksiyonlarına etki eden ve hücreler arası iletişimi bozan otizm, genellikle genetik bir vaka olarak tıp dünyasında bilinmektedir. Bazı genetik rahatsızlıklar ve beyni etkileyen kimya bozuklukları da otizm bozukluğu olarak adlandırılmaktadır. Hatta epilepsi rahatsızlığı bulunanlarda otizm spektrum bozukluğu tedavisi ile tedavi edilmektedir. Ayrıca aşılama ile otizm arasında kanıtlanmış herhangi bir ilişki söz konusu değildir.
Otizm Spektrum Bozukluğu Özellikleri
Otizm bozukluğunun olup olmadığını anlamak oldukça zordur. Çünkü çocuklardaki bu durumun umursamazlık mı yoksa iletişim kurma konusunda isteksizlik mi olduğu aileler tarafından kestirilememektedir. Bu nedenle bir uzmandan yardım almak konu hakkında oldukça önemli bir durumdur. Bununla beraber her konuşma geriliği otizm olarak değerlendirilmemelidir. Bunun nedeni birçok çocukta konuşma gecikmesinin olması normal bir durum olarak karşılanmaktadır. Ancak çocuklar bazen normal belirtiler gösterirken bazen de rahatsızlığı gösteren belirtiler sergilemektedir.
Otizm kendini hafiften ağıra doğru semptomlar gösteren rahatsızlıktır. Çocuk sağlıklıdır ancak gelişimi oldukça yavaştır. Uyku düzeninde ve besin seçme konusunda sıklıkla yaşanan zorluklar, otizm spektrum bozukluğu tedavisi zorunluluğunu beraberinde getirmektedir. Bu durumda en büyük belirtileri çocukların göz kontağı kuramamasıdır. Bakışlar daha çok kısa süreli ve çekingendir. İsmi ile çağrılan çocuklar genellikle bu çağrıya tepki veremez ve hemen hemen hepsinde bir konuşma bozukluğu vardır.
Otizmli çocuklar ya çok geç konuşur ya da konuşmaları normal çocuklara oranla değişiktir. Yetişkinleri taklit etme yetileri oldukça düşüktür. Selam verme, el sallama ya da herhangi bir mimiği kullanma konusunda çok geriden gelirler. İşaret dilleri oldukça zayıf olan otizmli çocuklar, sık sık iletişim kurma problemleri ile karşı karşıya kalmaktadır. İhtiyaçlarını gidermeleri için ebeveynlerinden yardım isterler ve bunu da genellikle onları çekiştirerek yaparlar. Çevrelerindeki insanlarla iletişim kurmak istemezler ve oldukça isteksizdirler.
Grup arasına giremezler ve oyuncakları ile anlamlı oyunlar oynayamazlar. Kendi hallerinde hayatlarını geçirmeyi severler. Otistik çocuklar teması sevmezler ve takıntılı davranışlar sergilerler. Hatta anne kucağını dahi sevmezler. Kucak onlar için önemsizdir ancak istediklerini yaptırmak için bir yabancının kucağına dahi çekinmeden gidebilirler. 2-3 yaşına adım attıklarında ise objeler ile oynamaya eğilim gösterirler. Bu oyunlar genelde izleme şeklinde kendini gösterir. Oyuncağı bütün olarak algılayamazlar ve bir parçası ile oynarlar. Sese, ışığa ve kokuya yönelik aşırı duyarlıdırlar. Çoğu zaman kendilerine söylenen cümleleri papağan gibi tekrar ederler.
Otizm Tedavisi Nasıl Yapılır?
Otizm spektrum bozukluğu tedavisi herhangi bir ilaca ya da ameliyata bağlı değildir. Tedavinin amacı; gelişimde meydana gelen gecikmeleri en aza indirmek, hem çocuğun hem de ailesinin yaşam kalitesini artırmak ve çocuğun işlevlerini yaparken olabildiğince bağımsız hareket etmesini sağlamaktır. Özellikle çocuğun ilk 3 yılı öğrenme sürecini kapsamaktadır. Bu nedenle otistik çocuklara dışarıdan yoğun bir müdahale uygulayarak gelişimsel bozukluklar en aza indirgenebilir.
Yapılacak olan tedaviler çocuğun gereksinimlerine uygun olarak planlanmalıdır. Küçük yaşlarda başlanılan yoğun ve sürekli eğitim programları sayesinde çocuklara pek çok yeti kazandırılmaktadır. Bu programlar çocukların işlevselliğini artırır ve uyumsuz olan davranışlarını minimum seviyeye çeker. Aile desteği ile erken yaşta başlanan eğitimler hem grup hem de bireysel şekilde yürütülmektedir. Çocuğun yeteneklerine ve ihtiyaçlarına göre belirlenen eğitim programları, uzmanlar tarafından geliştirilen günümüzdeki tek tedavi yöntemidir.
Otizm spektrum bozukluğu tedavisi özel eğitim ve özel ekip ile yürütülmektedir. Tedavi süresi çok uzundur. Özel ekipte otistik çocuğa uyum sağlayan doktoru, eğitimcisi, konuşma uzmanı, çocuk psikiyatrı ve çocuk nöroloğu mutlaka bulunmalıdır. Tedavide ilaç pek kullanılmamaktadır. Ancak kullanılan ilaçlar varsa da bunlar tamamen mevcut olan problemleri azaltmaya yöneliktir.
Otizm spektrum bozukluğu tedavisi hakkında detaylı bilgi almak için Hayatta Kalma Rehberi: Otizm Spektrum Bozukluğu Olan Çocuklar (ve Anne Babaları) İçin kitabına Google Books üzerinden ulaşabilirsiniz. Güncel kitaplara ulaşmak için de aba Yayın resmi internet sitesini ziyaret edebilirsiniz.
